‘Wietexperiment gaat niet alleen over criminaliteit, maar vooral ook over volksgezondheid’
Bron: Volkskrant, door: Peter de Graaf
15-12-2023
Demissionair minister Kuipers van VWS heeft eindelijk het startsein gegeven voor het langverbeide wietexperiment. ‘Het was bij iedere hobbel weer zoeken naar een pragmatische oplossing.’
Met het scannen van de eerste doos met gereguleerde cannabis, in coffeeshop De Baron in Breda, trapte demissionair minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid vrijdag het ‘experiment gesloten coffeeshopketen’ af. In het zogenoemde ‘wietexperiment’ zullen coffeeshops in tien gemeenten plus stadsdeel Amsterdam-Oost bevoorraad worden door tien commerciële, door de overheid gecontroleerde telers.
Vrijdag is de testfase begonnen, waarin coffeeshops in Breda en Tilburg maximaal zes maanden worden voorzien van ‘legale’ wiet of hasj van drie telers. De rest van de gemeenten en telers sluit in de loop van volgend jaar aan. Het wietexperiment duurt minimaal vier jaar.De proef is enerzijds bedoeld om te kijken of de criminaliteit is weg te houden van de achterdeur van coffeeshops, die nu zijn aangewezen op illegale leveranciers. Anderzijds krijgt de overheid de mogelijkheid om de kwaliteit van de cannabisproducten te controleren.
Vindt u dat de discussie over het coffeeshopbeleid jarenlang te veel over criminaliteit en veiligheid ging, en te weinig over volksgezondheid?
Kuipers: ‘Ja. Natuurlijk gaat het wietexperiment ook over criminaliteit, dat is een belangrijk aspect. Maar het moet ook over volksgezondheid gaan. Ik vind dat dat aspect de afgelopen jaren onvoldoende voor het voetlicht is gekomen. Dat is geen kritiek op het ministerie van Justitie en Veiligheid. Maar toen ik begin vorig jaar minister van VWS werd, nam ik mezelf nadrukkelijk voor die rol op me te nemen.
‘Ik heb niet de regie gepakt, we doen het echt samen, Dilan (Yesilgöz, red.) en ik. Maar ik vind het volksgezondheidsaspect echt heel belangrijk. Het experiment biedt de mogelijkheid om vanaf de teler het hele proces te volgen en te controleren of de cannabisproducten niet verontreinigd zijn of een te hoog thc-gehalte hebben. Coffeeshopmedewerkers worden getraind om voorlichting te geven over de producten, inclusief een bijsluiter. En als overheid kunnen we monitoren: welke effecten heeft regulering op de consumptie van wiet en hasj, bijvoorbeeld onder jongeren?’
Waarom heeft het zo lang geduurd voordat het wietexperiment van start kon gaan?
‘Omdat het zo complex is en er zoveel spelers bij betrokken zijn. Allerlei stappen die genomen moesten worden, werden bij de eerste schetsen van het experiment wel wat optimistisch ingeschat, zeg ik er met een grijns bij. Het selecteren van de telers. Die telers moesten hun Bibob-procedure (integriteitsscreening, red.) doorlopen. Ze moesten ook allemaal een bankrekening hebben. Dat klinkt simpel, maar bleek erg lastig.
‘Wat ook was bedacht: we selecteren de teler inclusief locatie. Dat gaf de teler weinig speelruimte, bijvoorbeeld als er ergens een bezwaarprocedure liep. Allemaal prachtig bedacht achter het bureau, maar in de praktijk loop je daar tegenaan. Het was bij iedere hobbel weer zoeken naar een pragmatische oplossing.
‘Het oorspronkelijke idee was: we selecteren tien telers en die gaan allemaal tegelijk beginnen. Dan hebben we na zes weken genoeg gereguleerde productie, zodat de coffeeshops hun bestaande leveranciers gedag kunnen zeggen. Maar in de praktijk, en dat hadden we natuurlijk kunnen voorzien, zijn er geen tien telers die allemaal tegelijk beginnen. Sommige zijn al begonnen en hebben nu voorraden in opslag – waarover de gemeente waar zo’n teler zit zich weer zorgen maakt in verband met de veiligheid. Anderen zijn nog bezig.
‘Toen kwamen de burgemeesters van Breda en Tilburg met het idee: zullen we hier alvast in het klein beginnen, als testfase? Een prima idee, want dat helpt ons om het hele systeem van bevoorrading en track and trace alvast uit te testen en eventuele kinderziektes eruit te halen.’
De eerste ‘legaal’ geteelde wiet ligt nu in Breda en Tilburg in de winkel: een historisch moment?
‘Wij spreken van ‘gereguleerde’ wiet, want het gaat nog steeds om productie die, net als verkoop in coffeeshops, wordt gedoogd. Maar het is zeker een historisch moment. We hebben ons gedoogbeleid al heel lang. De eerste coffeeshops zijn vijftig jaar geleden ontstaan om soft- en harddrugs te scheiden. Daarmee waren we uniek in de wereld. Het is goed dat we nu eindelijk een volgende stap nemen, niet alleen om de criminaliteit rond wietproductie te bestrijden, maar ook om de risico’s voor de volksgezondheid te beperken.
‘Er wordt al heel lang gepraat over een gesloten keten, nu gebeurt dat. We zijn in Europa het eerste land dat commercieel gekweekte wiet voor verkoop aan consumenten mogelijk maakt. Natuurlijk zitten ook andere landen inmiddels in een proces van regulering of legalisering van softdrugs. Maar in Spanje en Duitsland gaat het bijvoorbeeld vooral om gekweekte wiet in clubs waarvan je lid moet zijn.’
De PVV is geen fan van het gedoogbeleid. Komt het wietexperiment in gevaar met een nieuwe rechtse regering?
‘Daar ga ik totaal niet van uit. Het experiment is gebaseerd op een vigerende wet die is aangenomen door beide Kamers. Los daarvan is er ook nog zoiets als een betrouwbare overheid. Ik ga niet reageren op wat een individuele partij vindt. Maar iedereen is voor een optimaal beleid voor volksgezondheid, en voor beleid dat criminaliteit terugdringt. Iedereen is gebaat bij gegevens die de mogelijkheid bieden om beleid te verbeteren.
‘Een war on drugs, en dan bedoel ik cannabis, voeren we al heel lang. Desalniettemin zijn de problemen groot. Dus is het verstandig dit wietexperiment, een mooi product van onze typisch Nederlandse polderbenadering, af te maken. Pas daarna moet een echte keuze worden gemaakt, op basis van de uitkomsten: stoppen of helemaal legaliseren.’