Studenten vinden drugs gebruiken de normaalste zaak van de wereld. ‘Je hoort het al in het taalgebruik. De gewoonheid druipt ervan af’
Bron: DvhN, door: Patriecia Kolthof • 6 juli 2024,
Drugsgebruik onder studenten is tegenwoordig net zo ingeburgerd als het drinken van alcohol. Hoe komt dat? En belangrijker: is dat erg?
Heb je weleens drugs gebruikt? Bijna driehonderd studenten sturen via hun mobieltje een antwoord in. Bijna iedereen antwoordt ja.
Het is maandagavond 22 april. De vragen en de antwoorden zijn te lezen op twee grote schermen voorin de Nieuwe Kerk in Groningen. Studenten, in kleurrijke outfits en met hun kenmerkende schorre stemmen, zitten in de kerkbanken met een telefoon in hun hand.
Disclaimer
Heb je vragen over drugsgebruik of maak jij je zorgen over jezelf of iemand anders? Bel de Drugs Infolijn op 0900-1995 of ga naar www.drugsinfo.nl
Het vragenvuur is onderdeel van het symposium ‘Waar trek jij de lijn’ over drugs- en alcoholgebruik dat onder meer georganiseerd is door studentenverenigingen Albertus Magnus en Vindicat Atque Polit.
De studenten kijken zelf niet echt op van de resultaten die op de schermen verschijnen. Arie Dijkstra, hoogleraar Sociale Psychologie van Gezondheid en Ziekte aan de Rijksuniversiteit Groningen, is een van de sprekers. Hij schrikt wél. ,,Enorm. Studenten denken dat het gebruiken van drugs de normaalste zaak van de wereld is. Er is geen rem meer.’’
Dat de rem eraf is, blijkt ook uit cijfers.
Gebruik van 3MMC en cocaïne is gestegen
Uit Het Grote Uitgaansonderzoek 2023 van het Trimbos-instituut rolde dat de populariteit van designerdrugs zoals 3MMC de afgelopen jaren flink is toegenomen (van 8,9 procent in 2020 naar 33,7 procent in 2023). Ook het gebruik van cocaïne is gestegen (van 26,5 procent in 2020 naar 33,5 procent in 2023). XTC, speed, MDMA, ketamine en softdrugs zoals wiet worden ook nog steeds gebruikt.
In Groningen wordt twee keer zoveel XTC, cocaïne en wiet gebruikt dan het landelijke gemiddelde. En er wordt voor 50.000 euro aan coke gesnoven. Per dag. Dit blijkt uit onderzoek bij de waterzuiveringsinstallatie in Garmerwolde waarvan de resultaten in 2022 naar buiten kwamen. Binnenkort wordt het onderzoek herhaald.
Nu zijn dit cijfers die iets zeggen over het gebruik in Groningen, niet wie de gebruikers zijn. Maar dat Groningen een studentenstad is, kan een verklaring zijn voor de hoge gebruikerscijfers ten opzichte van andere steden. Cijfers uit de jongvolwassenen monitor van de GGD uit 2022 laten in ieder geval zien dat deze groep niet vies is van een pilletje hier of daar: 51 procent van de hbo en wo studenten gebruikte in dat jaar cannabis, 25 procent gebruikte xtc en 16 procent cocaïne.
De ene drug is de andere niet
Ja, drugs en alcoholgebruik zijn van alle tijden. Ook vroeger werd het al gebruikt door studenten en andere feestgangers. Dijkstra: ,,Maar vroeger moest het van ver weg komen. Dan haalde je drugs bij louche figuren. Nu bestel je het gewoon online en wordt het thuisbezorgd. De hele sfeer rondom drugsgebruik is veranderd. En er zijn meer soorten verkrijgbaar.’’
Hij denkt dat de norm over drugsgebruik veranderd is onder studenten. Het is normaal geworden. ,,Binnen het studentenleven bestaat een eigen cultuur, met eigen regels, rituelen en een sociale norm. Die kan veranderen. Bijvoorbeeld doordat belangrijke mensen binnen zo’n groep anders gaan denken.’’
De hoogleraar snapt heus wel dat niet alle drugs even gevaarlijk is. De ene drug is de andere niet. Ook zijn lang niet alle drugs even verslavend. Wat Dijkstra zorgen baart, is dat jaar na jaar nieuwe studenten van het vwo komen en in zo’n cultuur rollen waar het gebruik van drugs genormaliseerd is. ,,Je hoort het al in het taalgebruik. Ze hebben het over een biertje, pilletje, sigaretje, lijntje. De gewoonheid druipt ervan af.’’
Dat is problematisch, vindt Dijkstra. „Meer studenten die drugs gebruiken, betekent meer gevaarlijke incidenten – overdosis, uitputting, in de war – maar ook hoe meer studenten verslaafd raken en dan eerst flink in de problemen moeten komen, voordat ze, vaak langdurig, hulp moeten zoeken. Ook dragen studenten die drugs gebruiken bij aan de criminaliteit die we allemaal zo erg vinden.”
Plastesten bij studentenverenigingen
Studentenverenigingen zoals Vindicat, Albertus, Cleopatra en Navigators proberen hun leden te informeren over de gevaren van drugs. Dat doen ze door een symposium als ‘Waar trek jij de lijn’’.
Door open over het onderwerp te zijn, hopen ze dat de studenten goed geïnformeerd zijn over de risico’s van drugsgebruik en dat er een cultuur ontstaat waarbij ze bij problemen eerder aan de bel trekken. Navigators had bijvoorbeeld afgelopen jaar een campagne over mentale gezondheid waarin ook drugsgebruik aan bod kwam. ,,En tijdens de algemene ledenvergadering hebben we het er ook over gehad’’, zegt voorzitter Maurins Boonstra.
Bij Cleopatra was er in februari een lezing over studiedruk en middelengebruik. Ook in de introductieperiode besteden verenigingen aandacht aan het onderwerp. En als er een andere vereniging een evenement organiseert, zoals het symposium, wordt dat binnen alle studentenverenigingen gedeeld.
Landelijke gedragscode
Maar ze gaan verder dan informeren. Een paar studentenverenigingen hebben een landelijke gedragscode ondertekend om wangedrag te voorkomen en alle verenigingen voeren een zerotolerancebeleid bij evenementen en activiteiten bij de vereniging. Op ‘de Kroeg’, de sociëteit, is drugsgebruik uit den boze.
Hoe ze dat handhaven? Bij de feestjes en evenementen zijn altijd nuchtere personen aanwezig die de andere leden in de gaten houden. Bij verdacht gedrag worden mensen apart genomen en getest. ,,Als er een vermoeden is dat iemand drugs heeft gebruikt, nemen we een plastest af’’, zegt voorzitter Silvester den Boer van Vindicat. ,,Als die positief is, wordt het lid geroyeerd.’’ Niet willen testen wordt gezien als schuld bekennen. ,,Er zijn dit jaar positieve tests geweest die hebben geresulteerd in een royement.’’
Ook andere verenigingen nemen deze testen af. Al verschillen de consequenties wel. Bij Albertus leidt een positieve test tot een schorsing. Reden daarvoor is dat de vereniging vindt dat leden een tweede kans verdienen. Bij Cleopatra wordt niet gecheckt met testen, maar worden mensen wel naar huis gestuurd als ze verdacht worden van middelengebruik. ,,We letten bijvoorbeeld op verhoogde agressiviteit of vergrote pupillen’’, zegt Jeroen Wels van Cleopatra.
Over hoe vaak er wordt getest en hoe vaak ze positief zijn, doen sommige besturen liever geen uitspraken.
Voorlichting en bewustwording
Het algemene idee bij de studentenverenigingen is: we kunnen onze leden niet verbieden om drugs te gebruiken in hun eigen tijd, maar we kunnen wel alarmeren en onderwijzen. Ze zetten daarom in op voorlichting en bewustwording. Den Boer van Vindicat: „We vinden het belangrijk om onze leden op de hoogte te brengen van de negatieve gevolgen van overmatig middelengebruik voor zowel je gezondheid als voor de samenleving, evenals het bieden van handvatten wanneer zij problemen rondom middelengebruik ervaren. Dus we richten ons zowel op bewustwording als op het bieden van de gepaste hulp.”
Maar, de verenigingen geven ook aan dat ze niet de baas zijn over hun leden en dus niet altijd invloed hebben op wat studenten in hun vrije tijd doen. Dat zegt ook Den Boer van Vindicat. ,,We willen niet belerend overkomen. We vinden niet dat we die positie hebben.’’
Motieven voor gebruik zijn veranderd
Wat terugkomt in de gesprekken met de bestuursleden van studentenverenigingen, is dat door corona de momenten en redenen om drugs te gebruiken zijn veranderd.
Gelukspsycholoog Bertus Jeronimus van de RUG is bezig met een boek over de pandemie en de naweeën van het virus en de lockdowns. Hij richt zich niet per se op drugsgebruik, maar krijgt daar in zijn onderzoek wel het een en ander over mee.
,,Wat in een heleboel onderzoeken ten eerste opvalt, is dat de stijging van drugsgebruik niet alleen in Nederland voorkomt, maar ook in de landen om ons heen’’, zegt Jeronimus. ,,Het gebruik van drugs lijkt volledig genormaliseerd.’’
Op zich is dat niet direct iets om je zorgen over te maken, denkt hij. ,,Wat wel zorgwekkend is, is dat de motieven voor het gebruiken van drugs en het type drugs is veranderd. Dat is tijdens de pandemie verschoven. Gebruikers zetten drugs in tegen zenuwen, eenzaamheid, stress, angst, verveling en depressie.’’
Gebruikers zijn steeds jonger
Eerder deed het merendeel van de gebruikers het voor de lol een keer op een feestje of een festival. In coronatijd is thuisgebruik toegenomen, om te ontspannen en om problemen te vergeten, legt Jeronimus uit op basis van de onderzoeken die hij heeft gelezen. En de gebruikers zijn steeds jonger. ,,Niet alleen studenten. Het gaat ook om tieners tussen de 12 en 15 jaar.’’
De meeste jongeren zullen er geen blijvende schade door ontwikkelen. ,,Maar kwetsbare jeugd wel. Daar maak ik me vooral zorgen over.’’ Er is een groep bij wie het gebruik escaleert. En doordat drugsgebruik steeds normaler wordt, groeit die groep. Daar komt bij dat drugs ook criminaliteit met zich meebrengt. Bijvoorbeeld doordat kwetsbare jongeren geronseld worden als drugskoerier.
Wie zijn die kwetsbare jongeren dan? Jeronimus: ,,Dat zijn jongeren waar thuis niet over het onderwerp wordt gepraat, bijvoorbeeld vanwege het geloof, of waar sprake is van emotioneel afwezige ouders.” Ouders die hun kinderen niet echt in de gaten houden. „Een andere groep kwetsbare jongeren zijn studenten die een enorme druk ervaren van school, werk of sociale media. Tieners die van hun ouders naar het hoger onderwijs móéten of jongeren die zichzelf via sociale media constant vergelijken met leeftijdsgenoten bijvoorbeeld.’’
Kortom: niet al het drugsgebruik is problematisch. Maar de groep die er wel nadelige effecten van ondervindt groeit, zeker nu drugs zo genormaliseerd is.
‘We moeten de cijfers rondbazuinen’
Dijkstra wil actie ondernemen, maar weet nog niet goed hoe. ,,Ik denk dat ouders het moeten weten. We moeten de cijfers rondbazuinen. Het is bizar hoeveel hier in Groningen gebruikt wordt. Ouders moeten hun kinderen hier echt op voorbereiden.’’
Ook het Trimbos-instituut, dat drugs- en alcoholgebruik in Nederland nauwlettend in de gaten houdt, denkt dat ouders een belangrijke rol spelen. ,,Alleen zeggen dat jongeren geen drugs mogen gebruiken, schrikt niet af. We kijken hoe we aan de knoppen eromheen kunnen draaien. Dus door ouders te informeren en hun het gesprek aan te laten gaan of door jongeren elkaar te laten informeren.”
Dat kan het Trimbos-instituut niet alleen. Daar is verbeterd beleid van de gemeente voor nodig net als samenwerkingen met Verslavingszorg Noord-Nederland en onderwijsinstellingen.
Alcohol versus drugs
Dat ook alcohol schadelijk is, staat buiten kijf. Voor dit verhaal is ervoor gekozen om de focus op drugs te leggen om het behapbaar te houden en omdat hier qua gebruik sinds een paar jaar veranderingen te zien zijn.
Plastesten mogen eigenlijk niet
Het Trimbos-instituut heeft uitgezocht of een studentenvereniging drugstesten mag afnemen. Op de site van het kennisinstituut staat dat het waarschijnlijk niet is toegestaan.
‘Een (indirect) verplichte drugstest staat op gespannen voet met het recht op onaantastbaarheid van het menselijk lichaam, ook al is de test zo gebeurd of weinig belastend voor het lid. Door de mogelijk aanwezig hiërarchische verhouding en de eventuele consequenties aan het weigeren van de drugstest kunnen leden zich verplicht voelen om de test te ondergaan. De vrijwilligheid van het ondergaan van de drugstest is daardoor beperkt.
Ook op het gebied van privacy levert het afnemen van drugstesten bij studentenverenigingen mogelijk problemen op. Bij het aflezen van de drugstest worden namelijk medische gegevens van een persoon opgevraagd en geraadpleegd. Dit is slechts onder bepaalde voorwaarden toegestaan, bijvoorbeeld als er uitdrukkelijk en in vrijheid toestemming voor wordt gegeven.
Als er mogelijke consequenties aan het weigeren van de test kleven en als er sprake is van een hiërarchische verhouding, dan is de toestemming niet geheel in vrijheid gegeven. Om deze reden is het afnemen en aflezen van drugstesten bij studentenverenigingen waarschijnlijk niet toegestaan.’